- pierwsza konstytucja na świecie - pracowali nad nią m. in. Benjamin Franklin i Jerzy Waszyngton - konstytucja federalna (USA miały charakter federacyjny – składały się z kilkunastu stanów – federacji) - kompromis między stanami Południa i Północy Konstytucja 3 maja - uchwalona 3 maja 1791 roku w Warszawie Sobór Watykański II - postanowienia. Do najważniejszych postanowień i osiągnięć Soboru Watykańskiego II (1962-65) zalicza się: reformę liturgii – uznano, że msza odprawiana będzie „przodem do ludu” (a nie, jak wcześniej, tyłem), a łacinę zastąpią języki narodowe bądź miejscowe; przyznanie wiernym świeckim prawa do Pierwszą na świecie była konstytucja Stanów Zjednoczonych (1787), drugą polska Konstytucja 3 maja z 1791, a trzecią konstytucja francuska z. Wymień 3 pierwsze konstytucje na świecie podaj państwo i datę. Dlaczego rocznica uchwalenia Konstytucji trzeciego maja stała się jednym z najważniejszych świąt państwowych? Pierwsze państwa konstytucyjne powstały w drodze rewolucji, które doprowadziły do obalenia systemu feudalnego, absolutnej władzy monarszej i ustroju opartego na nierówności społecznej. Programy te oparły się na założeniach najpełniej sformułowanych we francuskiej Deklaracji praw człowieka i obywatela z 1789 (Déclaration des Wolności i prawa osobiste regulowane przez Konstytucję RP Konstytucja w jasny sposób określa wolności i prawa osobiste każdego człowieka zamieszkującego Polskę, w tym cudzoziemców. Najważniejsze jest prawo do życia….Prawa i wolności polityczne w Konstytucji RP Obywatele RP mają prawo do organizowania pokojowych zgromadzeń i Komentarze. „ Konstytucje XVIII wieku i ich wpływ na systemy ustrojowe państwa”. USA –1787r. Jeszcze w czasie działań wojennych, a szczególnie po zawarciu pokoju, w nowo powstałym państwie, przeżywającym ostre trudności gospodarcze i społeczne, toczyła się walka o formę rządów w kraju. Powstało kilka ugrupowań Q7sEg. Pierwsze konstytucje Konstytucja (z łaciny constitutio – ustanowienie), akt prawny o najwyższym znaczeniu, zwany też ustawą zasadniczą w celu odkreślenia jego wyjątkowego charakteru. W przeszłości w Rzeczypospolitej tym terminem określano ustawy sejmowe – drukowano je po łacinie, a od połowy XVI wieku w języku polskim. Pierwszym tego typu dokumentem w Polsce była konstytucja Nihil novi z 1505 roku. W XVIII wieku, epoce oświecenia, termin „konstytucja” zyskał nowe znaczenie – społeczeństwo postrzegano jako akt umowy społecznej, a najkorzystniejszym sposobem prowadzenia rządów jest trójpodział władzy (myśli Monteskiusza). Konstytucja Stanów Zjednoczonych - po wielu burzliwych wydarzeniach uchwalona 17 września 1787 roku w Filadelfii - pierwsza konstytucja na świecie - pracowali nad nią m. in. Benjamin Franklin i Jerzy Waszyngton - konstytucja federalna (USA miały charakter federacyjny – składały się z kilkunastu stanów – federacji) - kompromis między stanami Południa i Północy Konstytucja 3 maja - uchwalona 3 maja 1791 roku w Warszawie - pierwsza w Europie ustawa zasadnicza - efekt prac Sejmu Wielkiego i króla Stanisława Augusta Poniatowskiego - autorzy tekstu: Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj oraz Scypion Piattoli Konstytucja francuska - uchwalona 3 września 1791 roku w Paryżu - efekt prac Konstytuanty (przekształconego Zgromadzenia Narodowego – w jego skład wchodził stan trzeci) - ustanowiła z Francji monarchię konstytucyjną opartą na trójpodziale władzy - władzę wykonawczą sprawował król, ustawodawczą Zgromadzenie Prawodawcze (prawa wyborcze posiadała jednak najbogatsza część ludności) - obowiązywała tylko do 1792 roku Ważne postaci: Karol Ludwik Monteskiusz - francuski prawnik, myśliciel, pisarz polityczny. Adwokat, następnie radca, prezes parlamentu (sądu) w Bordeaux. Członek Akademii Francuskiej. Jeden z najwybitniejszych twórców wczesnego Oświecenia. Prekursor liberalizmu. W znanym dziele O duchu praw wyłożył teorię dobrze rządzonego i praworządnego państwa, głosząc, że państwo jest wynikiem umowy społecznej obywateli dla ochrony ich interesów, bezpieczeństwa i wolności. Opublikował Uwagi nad przyczynami wielkości i upadku Rzeczypospolitej Rzymskiej. Rozgłos i uznanie przyniosły mu dzieła o charakterze literackim, m. in. Listy perskie zawierające zjadliwą krytykę feudalnej Francji. Benjamin Franklin – uczony filozof, polityk i naukowiec amerykański. Dążył do zjednoczenia Ameryki, w czasie walk o niepodległość USA prosił Francję o pomoc, był także ambasadorem w Paryżu. Skonstruował piorunochron. Był jednym z autorów konstytucji USA, opowiadał się za zniesieniem niewolnictwa. Ten materiał został opracowany przez Przeczytanie i zapamiętanie tych informacji ułatwi Ci zdanie klasówki. Pamiętaj korzystanie z naszych opracowań nie zastępuje Twoich obecności w szkole, korzystania z podręczników i rozwiązywania zadań domowych. Wawrzyniec GoślickiCharles Henry LeeStanisław August Poniatowski Thomas Jefferson | Louis LittlepagePhilip Mazzei | James MadisonDavid Humphreys | Joe Barlow Wyraźne podobieństwa między polską a amerykańską konstytucją i kulturą polityczną są kolejnym fenomenem, zakorzenionym w historii wschodnich ziem byłej Rzeczypospolitej. Konstytucja Stanów Zjednoczonych z 1789 r. była pierwszą, nowoczesną “ustawą zasadniczą” w historii świata. Niedługo po niej została przegłosowana przez parlament Polski-Litwy konstytucja 3 maja 1791 r. Była ona znacznie mniej postępowa niż jej amerykański odpowiednik, ale przekształciła Rzeczpospolitą w monarchię parlamentarną z wyraźnym podziałem na władzę wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą. Konstytucja amerykańska pozostawała pod silnym wpływem brytyjskiej filozofii politycznej, często inspirowanej ideami, które rozwinęły się w innych krajach europejskich, w tym w Polsce. Na przykład książka Wawrzyńca Goślickiego (1530-1607) z 1568 r. “De optimo senatore” była trzykrotnie tłumaczona na język angielski przed rewolucją amerykańską. Praca ta odegrała sporą rolę w kształtowaniu brytyjskiej myśli politycznej. Książka wzbudziła zainteresowanie królowej Elżbiety I. William Szekspir wykorzystał nawet wizerunek senatora z książki jako wzór dla Poloniusza w swoim arcydziele Hamlet. W swej istocie książka Goślickiego promuje ideę, że niezbędna jest kontrola nad rządzącymi i równowaga między różnymi władzami, właśnie dlatego rządy prawa powinny obowiązywać wszystkich, w tym władców. Oczywiście Goślicki nigdy nie napisał, że „wszyscy ludzie rodzą się równi” jednak stwierdził, że „czasami ludzie sprowokowani i poirytowani tyranią oraz uzurpatorstwem króla sprawiedliwie bronią niewątpliwego prawa i swoich swobód i drogą dobrze zorganizowanego sprzysiężenia lub przy użyciu broni zrzucają jarzmo, wypędzając swych panów i władców, i biorą władzę całkowicie w swoje ręce”. Książka najprawdopodobniej wpłynęła na język i filozofię amerykańskiej konstytucji. Rzeczywiście, prezydent Thomas Jefferson (1743-1826) miał książkę w swojej bibliotece i dobrze poznał jej tezy. Wawrzyniec Goślicki był biskupem rzymskokatolickim Kamieńca Podolskiego, Chełma i Przemyśla, miast położonych na ziemiach wschodnich Rzeczpospolitej. Goślicki odegrał kluczową rolę w unii brzeskiej (1596) łączącej część ruskiej cerkwi prawosławnej z Rzymem, co doprowadziło do powstania cerkwi greckokatolickiej. Konstytucja Stanów Zjednoczonych, Źródło: Shutterstock Większość ojców założycieli konstytucji 3 maja urodziła się na ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej, Do przygotowania i ratyfikacji konstytucji przyczynił się król Stanisław August Poniatowski (panowanie 1764-1795), który urodził się na Polesiu w dzisiejszej Białorusi. Jego matka należała do rodziny Czartoryskich potężnej Familii arystokratycznej pochodzenia litewsko-ruskiego. Czartoryscy wywodzili się z dynastii Jagiellonów. Przed wyborem na króla Polski i Wielkiego Księcia Litewskiego Stanisław August reprezentował różne wschodnie regiony w parlamencie polsko-litewskim oraz zajmowała stanowiska w samorządzie w tej części Rzeczpospolitej. W 1765 r. król Stanisław August Poniatowski uczynił swoim adiutantem Charlesa Henry’ego Lee (1732-1782), anglo-amerykańskiego oficera. W kolejnych latach Lee służył jako generał Armii Kontynentalnej podczas amerykańskiej wojny o niepodległość (1775-1783). Był zastępcą George’a Washingtona, ale często kłócił się ze swoim przełożonym przez co został usunięty w wojska. Generał Lee urodził się w Anglii, ale służył przez sześć lat w Ameryce Północnej w armii brytyjskiej podczas wojny francusko-indiańskiej (1754-1763). Zadomowił się w kulturze rdzennych Amerykanów. Żył wśród Irokezów, potężnej konfederacji plemiennej, która kontrolowała wschodnie regiony Wielkich Jezior. Społeczeństwo irokeskie było matriarchalne. Kobiety zajmowały kluczowe pozycje w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym. W 1988 roku Kongres USA uchwalił rezolucję uznającą wpływ systemu konfederacji Irokezów na Konstytucję amerykańską. Lee poślubił Indiankę, córkę ważnego wodza, z którą miał bliźniaków. Został przyjęty do klanu i otrzymał imię Ounewateriku, czyli „Wrząca Woda”, co najprawdopodobniej odnosiło się do jego porywczego charakteru. Jako członek klanu miał prawo do zasiadania w radzie konfederacji. Lee nauczył się także mówić płynnie jednym z języków Irokezów. Co ciekawe, król pruski Fryderyk Wielki (1740-1786) uzasadniał swoją ekspansję terytorialną kosztem Polski, porównując Polaków do Irokezów. Independence Hall w Filadelfii, Źródło: Shutterstock Według Philippa Papasa, autora biografii generała Lee, jego „radykalizm polityczny ukształtował się w Europie Wschodniej i im dłużej tam przebywał, tym bardziej radykalne stawały się jego poglądy. Uważał, że polityka Europy Wschodniej i konflikty społeczne świadczyły o despotycznych i skorumpowanych reżimach absolutystycznych, które dominowały w regionie. Szczególnie niepokoiły go masy chłopów, którzy zostali zdegradowani do pańszczyzny. Lee był świadkiem, jak polscy chłopi pańszczyźniani wykonują ciężkie prace i są regularnie maltretowani.” Lee czuł empatię wobec sytuacji polskich chłopów, opisując ją jako „największy horror niewolnictwa”. W 1774 roku generał Lee opublikował broszurę, w której przekonywał, że kryzys, który rozwinął się między Wielką Brytanią a Amerykanami od zakończenia wojny francuskiej i indiańskiej, nie był jedynie sporem między metropolią a kolonią. Był częścią toczącej się uniwersalnej walki o wolność człowieka przeciwko tyranii. Lee postulował ustanowienie systemu demokratycznego opartego na masowej partycypacji politycznej, wolności sumienia i powszechnej edukacji. Amerykańscy rewolucjoniści podzielali zaangażowanie Lee w walkę na rzecz niepodległości, jednak niewielu miało równie radykalne poglądy społeczno-polityczne. Wampum Hiawathy, Flaga Ligii Irokezkiej, Źródło: Shutterstock W 1769 r. Lee został generałem majorem w armii polskiej i wziął udział w wojnie rosyjsko-tureckiej oraz walczył z konfederacją barską na wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej. Konfederaci w sojuszu z Turkami i Tatarami walczyli przeciwko rosyjskiej dominacji i królowi. Zainteresowanie Lee nieregularną i partyzancką taktyką, które zaczęło się kształtować podczas jego pierwszego pobytu w Ameryce Północnej (1754-1760), rozwinęło się w pełni podczas wojny konfederatami. Stwierdził z sarkazmem, że „metoda prowadzenia wojny przez konfederację barską jest tak łagodna jak… w Ameryce”. Lee gorąco promował taktykę „uderz i uciekaj” podczas rewolucji amerykańskiej. Jego zdaniem armia amerykańska powinna unikać walki w otwartym polu z zawodowymi siłami brytyjskimi. Zamiast tego powinna polegać na wojnie partyzanckiej. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XVIII wieku Stanisław August Poniatowski z uwagą śledził debaty międzynarodowe toczące się na temat praw amerykańskich kolonistów. Solidaryzował się z amerykańską walką z Imperium Brytyjskim i zaprosił do swojej służby kolejnych Amerykanów. W 1786 r. nadał Louisowi Littlepage (1762–1802) z Wirginii stopień szambelana i uczynił go swoim „pierwszym poufnym sekretarzem”. W 1794 r. Littlepage przyłączył się do powstania kościuszkowskiego i brał udział w obronie Wilna przed Rosjanami. W 1788 r. Stanisław August Poniatowski mianował na oficjalnego przedstawiciela w Paryżu włoskiego lekarza Filipa Mazzei (1730-1816). Mazzei był bliskim przyjacielem prezydenta Thomasa Jeffersona. Podczas rewolucji amerykańskiej pomagał w zakupie broni dla strony amerykańskiej. Polski system polityczny stał się ważnym tematem dyskusji amerykańskich Ojców Założycieli podczas Konwencji Konstytucyjnej w Filadelfii w 1787 roku. Alexander Hamilton, odnosząc się do elekcji polskiego króla, zaproponował, by prezydenta USA wybierać dożywotnio. James Madison (1751-1836) odrzucił ten pomysł, wyrażając obawę, że w przyszłości obce rządy mogą ingerować w wybór prezydenta, tak jak miało to miejsce w przypadku wyboru króla Polski. W tym okresie Alexander Hamilton, James Madison i John Jay, pod zbiorowym pseudonimem „Publius”, opublikowali “Federalistę”, zbiór artykułów i esejów napisanych dla promowania ratyfikacji konstytucji. W książce kilkakrotnie wspomina się o Polsce, zwykle jako przykład problemów wynikających z konfederacyjnej formy rządów. Madison określił rząd Polski jako „mieszankę arystokracji i monarchii w ich najgorszych postaciach […] nienadających się do samorządności” i będący „na łasce potężnych sąsiadów”. „Najgorsze formy”, o których wspomina Madison, obejmowały liberum veto, które umożliwiało każdemu posłowi wymuszenie natychmiastowego zakończenia sesji i unieważnienie wszelkich uchwalonych już ustaw. Był to chyba najbardziej uderzający przykład słabości strukturalnych polsko-litewskiego systemu politycznego w XVIII wieku. Wśród posłów stosujących liberum veto zdecydowanie dominowali przedstawiciele wschodnich ziem Rzeczypospolitej. Ta nadreprezentacja była spowodowana tym, że wschodnie ziemie Rzeczypospolitej były zdominowane przez potężne rody magnackie. Konstytucja 3 Maja była pierwszą w Europie tzw. konstytucją formalną - a więc spisaną w formie jednolitego aktu prawnego. W czasie gdy ją uchwalano w Europie istniała już jednak jedna monarchia o charakterze monarchii konstytucyjnej - była to Wielka Brytania, w której konstytucja istniała w sensie materialnym - jako ogół norm i zasad dotyczących wykonywania władzy zapisanych w różnych aktach prawnych lub będących elementem tradycji prawnej. Historycznie pierwszym takim aktem była Wielka Karta Swobód (Magna Charta Libertatum) z 1215 roku, która ograniczała królewską wszechwładzę (po jej uchwaleniu król nie mógł np. uwięzić przedstawicieli wyższych stanów bez wyroku ani odebrać im majątku, nie mógł też odmawiać nikomu prawa do odwołania się do wymiaru sprawiedliwości), ale nie odbierała jeszcze monarsze realnej władzy. Jednak już Ustawa o prawach z 1689 roku położyła podwaliny pod obowiązującą do dziś formułę, zgodnie z którą król panuje, ale nie rządzi - ponieważ dawała przewagę nad monarchą parlamentowi. Od 1689 roku brytyjski monarcha nie mógł już - bez zgody parlamentu - zawieszać stosowania ustanowionego przez parlament prawa, nakładać podatków bez zgody parlamentu czy utrzymywać stałej armii w czasie pokoju. Wraz z Ustawą o następstwie tronu, która wprowadziła nakaz kontrasygnaty królewskich aktów (konieczności podpisania ich przez innego przedstawiciela władzy wykonawczej) oraz zakazywała królowi usuwać sędziów stworzyła ona fundament monarchii konstytucyjnej w formie, która funkcjonuje w Wielkiej Brytanii do dziś. Warto też pamiętać o konstytucji Korsyki - przyjętej w 1755 roku przez mieszkańców wyspy, którzy zbuntowali się przeciwko rządom Genueńczyków i utworzyli Republikę Korsyki z konstytucją dającą prawo do głosowania wszystkim mężczyznom w wieku powyżej 25 lat oraz przekazującą władzę w ręce wybieranego na trzyletnią kadencję parlamentu. Konstytucja obowiązywała do 1769 roku, gdy Korsyka została anektowana przez Francję. Za pierwszą spisaną konstytucję na świecie uznaje się jednak konstytucję amerykańską - uchwalona w 1787 roku i - podobnie jak brytyjska, materialna konstytucja - obowiązująca do dziś. Konstytucja amerykańska jest znacznie mniej szczegółowa od większości innych konstytucji co pozwala elastyczniej dostosowywać ją - w wyniku wykładni/wyroków Sądu Najwyższego - do zmieniającej się rzeczywistości. Charakterystyczną cechą tej konstytucji jest to, że jej częścią są wszystkie przyjmowane do niej poprawki - jest ich jak dotąd 27 - przy czym np. poprawka 21 znosi poprawkę 18 (druga wprowadzała prohibicję, pierwsza ją znosi). Konstytucja 3 Maja to druga spisana konstytucja na świecie i pierwsza w Europie, a zarazem pierwsza, która nie przetrwała do dzisiejszych czasów - obowiązywała w latach 1791-1793, a upadła w wyniku przegranej wojny I RP z Rosją i II rozbioru Polski. Między 1791 a 1815 rokiem szereg konstytucji i dokumentów o randze konstytucyjnej uchwalono we Francji, która od monarchii, przez republikę oraz cesarstwo powróciła znów do monarchii. Z kolei w 1814 roku uchwalono konstytucję Norwegii - drugą po amerykańskiej najdłużej obowiązującą konstytucję formalną na świecie (obowiązuje do dziś). PIERWSZE KONSTYTUCJE Termin konstytucja obecnie oznacza ustawę zasadniczą określającą ustrój polityczny państwa uprawnienia władz,oraz prawa i obowiązki oznaczał zwykłą ustawę XVIII wieku pierwsza konstytucja powstała w Stanach Zjednoczonych w roku 1787. Piędziesięcioosobowa grupa prawników z Jerzym Waszynktonem na czele (Konwencja Konstytucyjna) opracowała projekt konstytucji w którym zastosowano trójpodział władzy. Mimo sprzeciwów konstytucja została ogłoszona i ratifikowana przez wszystkie konstytucja w Europie została uchwalona w Polsce w 3 maja 1791 roku. wprowadzał ustrój w postaci monarchii parlamentarnej. We Francji konstytucje uchwalino 3 września 1791 roku . Wprowadziłą ona monarchię parlamentarną. liczba stron 8 Sprawdzian PIERWSZE KONSTYTUCJE Brak możliwości powrotu do pytań po udzieleniu każdym pytaniu będzie pokazana poprawna odpowiedz. Opublikowano: 3 maja, 2021 Reforma systemu władzy, likwidacja liberum veto oraz wprowadzenie wartości republikańskich – to główne założenia uchwalonej 230 lat temu Konstytucji 3 maja. Dziś to święto narodowe jednoczące wszystkich Polaków. Pod koniec XVIII wieku pierwsza w Europie a druga na świecie ustawa zasadnicza budziła wiele emocji. Ostatecznie udało się osiągnąć szczegółach aktu Przemysław Lis: Warszawie z udziałem prezydentów pięciu państw odbędą się obchody 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja. Na zaproszenie prezydenta Andrzeja Dudy w uroczystościach będą uczestniczyć prezydenci Litwy – Gitanas Nauseda, Łotwy – Egils Levits, Estonii – Kersti Kaljulaid oraz Ukrainy – Wołodymr Zełenski

3 pierwsze konstytucje na świecie